Kamis, 19 Desember 2013

SERAT WÉDYA PRASTAWA

KAJIAN  SASTRA SERAT WÉDYA PRASTAWA
ANGGITANING RADEN JAYASUHARTA

Diah Fatmala Sari
Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Negeri Yogyakarta

PURWAKA
Pulo Jawi inggih menika tlatah ingkang masyarakatipun nggadhahi maneka warni kabudayan. Kabudayan minangka asiling pamikiran nenek moyang ingkang taksih wonten ngantos ing wekdal samenika. Asiling kabudayan menika antawisipun inggih menika wonten ing bab kesenian saha  tradisi ingkang boten saged dipuncepeng. Ananging, wonten ugi asiling kabudayan ingkang wonten wujudipun utawi saged dipuncepeng ingkang wujudipun naskah saha serat. Naskah minangka seratan ingkang nggadhahi ancas tartamtu ingkang minangka nggambaraken prastawa ingkang kadadean wonten ing wanci utawi kaanan tartamtu ugi.
Naskah-naskah kasebut limrahipun sampun wonten awit zaman nenek moyang, pramila kathah sanget naskah-naskah saha serat ingkang sampun risak. Risakipun naskah saha serat menika ing antawisipun seratanipun sampun boten ketingal, utawi bahan naskah ingkang sampun risak. Awit saking menika dipunkaji Serat Wédya prastawa kaca 9 (wonten ing pungkasanipun kaca), 10, 11, 12 (wonten ing purwakaning kaca). Supados saged mangertosi wosing serat saha saged minangka cara kangge nglastantunaken serat menika.
Adhedasar kathah serat ingkang sampun risak menika, panaliten serat dipunwontenaken. Panaliten serat inggih menika minangka salah satungaling cara supados serat saged lestantun saha saged dipunmangertosi wosing serat menika. Anggenipun ngaji serat menika ngginakaken ilmu filologi. Filologi adalah suatu pengetahuan tentang sastra-sastra dalam arti yang luas yang mencakup bidang kebahasaan, kesastraan, dan kebudayaan (Baroroh-Baried, 1985: 1). Saged dipunwastani bilih filologi menika sarana kangge ngandharaken naskah saha serat kina.
Saking analisis menika dipunkajengaken supados wosing Serat Wédya prastawa menika saged dipunmangertosi saha dipunpahami tiyang sanes. Salajengipun inggih menika supados Serat Wédyaprastawa menika saged dipundadosaken tuladha kangge pegesangan ing sakpadintenan.
METODE
Wonten ing panaliten menika ngginakaken metode alih tulis saha alih basa. Alih tulis kasebat inggih menika alih tulis transkripsi diplomatik saha transliterasi diplomatik. Alih basanipun inggih menika translasi utawi terjemahan.
1.      Transkripsi diplomatik
Miturut Baroroh-Baried (1985: 65), Transkripsi adalah salinan atau turunan tanpa mengganti macam tulisan (hurufnya tetap sama. Transkripsi adalah gubahan teks dari satu ejaan ke ejaan lain (Djamaris, 1977: 29; 2002: 19). Dados, ingkang dipunwastani transkripsi diplomatik inggih menika nyerat malih huruf ingkang wonten ing naskah utawi teks utawi serat, kanthi panyeratan ingkang sami kaliyan teks aslinipun tanpa wonten ewah-ewahan.
2.      Trasliterasi diplomatik
Transliterasi berarti penggantian tulisan, aksara demi aksara dari abjad yang satu ke abjad yang lain (Baroroh-Baried, 1985: 65; Lubis, 1996: 73). Dados, ingkang dipunwastani transliterasi diplomatik inggih menika proses nggantos seratan teks mawi huruf ingkang beda ingkang dipunkajengaken boten ngewahi saking teks aslinipun.



ASIL Saha PIREMBAGAN
Miturut adhedhasar ancasing panaliten, asiling saha pirembaganipun ngandharaken bab transkripsi, transliterasi, saha translasi saking Serat Wédya prastawa.
1.      Deskripsi Serat
Deskripsi serat inggih menika andharan ingkang rinci ngengingi kawontenaning naskah ingkang dipunteliti. Deskripsi serat ugi minangka salah satunggaling proses ingkang dipuntindakaken dening filolog saderengipun ngaji serat. Deskripsi naskah dipundamel kanthi ancas kangge mangertosi identitas saha kaananipun Serat Wédya prastawa inggih menika:
No.
Identifikasi
Keterangan
1.
Nama Pemilik Terdahulu
Jaya Suharta
2.
Tempat penyimpanan
Perpustakaan Museum Dewantara Kirti Griya
3.
Nomor Kodeks
Bb. 1.134
4.
Judul :
a.      terdapat di mana saja, halaman berapa?

b.      berdasarkan keterangan dalam teks atau katalog?
c.       keterangan judul ditulis oleh tangan pertama, kedua, atau ketiga (indikator. ?

a.   sampul depan, dalam (halaman judul/halaman sebelum teks. halaman 1 dan 2.
b.   berdasarkan keterangan dalam teks


c.    tangan kedua


5.


Manggala/pengantar uraian pada bagian awal di


luar isi teks :
a.      waktu mulai penulisan
b.      nama diri penulis
c.       alasan penulisan
d.      tujuan penulisan
e.       harapan penulis
f.        pujian kepada dewa pelindung
g.      pujian kepada
penguasa
h.      pujian kepada nabi-nabi
i.        tempat penyimpanan

-
-
-
-
-
-

-

-

Dusun Karanganyar, Lemah abang, Indramayu, Jawa Barat.
6.
Kolofon/penutup
a.      uraian pada bagian akhir di luar isi
b.      waktu penyelesaian penulisan
c.       tempat penulisan
d.      nama diri penulis
e.       alasan penulisan
f.        tujuan penulisan
g.      harapan penulis

-

-

-
-
-
-
-
7.
Keadaan naskah


Terdapat lubang pada setiap lembar naskah, semakin menuju akhir semakin banyak terdapat lubang-lubang.
8.
Jenis bahan naskah

Kertas dengan warna kertas menjadi sedikit menguning.
9.
Jumlah baris setiap halaman
Terdiri dari kurang lebih 18 dan 19 baris pada setiap halaman + judul
10.
Tebal naskah
0,7 cm (18 halaman, 21 baris per halaman).
11.
Ukuran naskah umum (pxl)
21cm x 14,5 cm
12.
Ukuran naskah khusus (yang diteliti.
-
13.

Ukuran margin naskah
khusus (yang diteliti)
a.      top
b.      bottom
c.       right
d.      left
ukuran pada                 ukuran pada
 hlm. Ganjil                  hlm. Genap
a.   1,5 cm                      a. 2,7 cm
b.   2,5 cm                      b. 2,5 cm
c.   2,4 cm                      c. 1,3 cm
d.     1,7 cm                     d. 2,4 cm
14.
Isi naskah (satu atau kumpulan beberapa naskah)
1 naskah
15.
Jenis naskah (piwulang, dan lain-lain.
Piwulang
16.
Bentuk teks (prosa, puisi.
Tembang
17.
Sampul naskah (warna, bentuk, keadaan, bahan, hiasan)
Berwarna merah bata, berbentuk persegi panjang, keadaan naskah sudah berlubang dan ada bagian yang sobek, serta terbuat dari kertas.
18.
Jenis huruf naskah
Aksara Jawa Cetak
19.


Penomoran halaman (di mana, warna apa, dengan
jenis angka apa?)
Penomoran di bagian atas tengah dan berwarna hitam serta menggunakan angka
berjenis angka jawa
20.
Ukuran huruf (besar, kecil, sedang. (p x l x t)
Ukuran hurufnya kira-kira sedang Sekitar 6 x 2 mm (rata-rata II).
21.
Sikap huruf (tegak, miring, ke kanan, ke kiri?)
Tegak
22.
Goresan huruf (tebal, tipis 
dan lain-lain)
Tebal dan sedang
23.

Warna tinta (apa saja, jika ada warna lain digunakan untuk apa?)
Warna hitam semua. Tidak terdapat warna yang lain
24.
Bahasa teks (Jawa Baru, Kawi, Jawa Kuna)
Bahasa Jawi
25.
Pembagian halaman naskah secara keseluruhan (termasuk bagian-bagian yang tidak ditulisi atau kosong). Jika lebih dari satu naskah sebutkan judul dan halamannya



-
26.
Letak naskah yang diteliti (hal a, baris b s.d. c baris d)
Halaman 9, 10, 11, 12
27.
Jumlah halaman naskah yang diteliti
Jumlah halaman yang diteliti adalah 4 halaman halaman 9 (akhir halaman., 10, 11, 12 (awal halaman)
28.
Bentuk huruf (ngetumbar, mucuk eri, mbata sarimbag, kombinasi)
Bentuk huruf ngetumbar
29.
Tanda air/Watermark (jika ada gambar dan deskripsikan)

-
30.
Cap kertas
Bentuk bulat
31.

Wedana Renggan (hiasan
gambar) / Iluminasi: deskripsikan, warna, goresan tinta, dan lain-lain)

-

32.
Gambar-gambar (ilustrasi).
-
33.
Jumlah pupuh (naskah yang diteliti)
20
34.
Nama pupuh
-
35.
Jumlah bait
-
36.
Catatan oleh tangan yang lain (di dalam teks, hal berapa, bagaimana, tentang apa)



-
37.
Catatan di luar teks (deskripsikan)
-
38.
Catatan di tempat lain
-
39.
Bentuk aksara Jawa (Dentawyanjana)


ha : a

na : n

ca : c

ra : r

ka: k

da : f

ta : t

sa : s

wa : w

la : l
pa : p

dha : d

ja : j
 
ya : y

nya : v
ma : m

ga : g'

ba : b

tha : q

nga : z
40.
Pasangan aksara Jawa (Dentawyanjana)
ha : ...H
na : ... N
ca : ... C
ra : ... R
ka : ... K
da : ... F
ta : ... T
sa : ...S
wa : ... W
la : ... L
pa : ...P
dha : ... D
ja : ... J
ya : ... Y
nya : ... V

ma : ... M
ga : ... G
ba : ... B
tha : ... Q
nga : .. Z
41.





Bentuk aksara murda





na : !

ka : @

ta : #

sa :

pa : %

ga : &

ba : *
42.
Bentuk aksara swara
a : A
i : I
u : U
e : E
o : O
43.






Bentuk sandhangan swara






Wulu               : ....i....
Pepet                 : ....e....
Suku                : ....u .....


Taling              :  [....

Taling tarung   : [ ....o

44.
Bentuk sandhangan panyigeg wanda
Wignyan    : ....h

Layar         : .....   /

Cecak         :  .....  =

45.
Bentuk sandhangan wyanjana
Cakra           : ......     ]

Keret            : .......     }       

Pengkal        : .....    -

46.
Bentuk pajingan
wa : .....   W

la : ......   L
47.



Bentuk angka Jawa

Bulat, panjang, dan ditulis tegak




1: 1

2: 2

3: 3

4: 4

5: 5

6: 6

7: 7

8: 8

9: 9

10: 10

48.
Bentuk pangkon
Pangkon: ........ \

49.
Tanda pada awal pupuh (gambar)
¥ ¡ ¥
50.
Tanda pada awal pada (bait)
¥
51.
Bentuk tanda pada awal gatra
¥

52.
Bentuk tanda pada akhir pupuh
 ¥ £ ¥
53.
Bentuk tanda pada awal alinea: adeg-adeg

?
54.
Pada lingsa

,
55.
Pada lungsi

.
56.
Pada pangkat

;









2.      Transliterasi  
Transliterasi inggih menika alih tulis serataning teks mawi aksara ingkang boten sami kalihan aksaraning teks (Hesti Mulyani: 2012:9). Wonten ing panaliten menika ngginakaken metode transliterasi diplomatik. Transliterasi diplomatik inggih menika alih tulis seratan teks ingkang sami kaliyan teks aslinipun ingkang ngginakaken aksara ingkang beda.
[ wontên arsi kang kulå rêmêni / miyat sêkar, miyat sêkar abyor / ting parêlok mawarnå warniné / kang sinobèng brêmara kuliling / brêngêngêŋ nêsêpi / sari puspitå rum //
[ kasilir riŋ samirånå midid / angosikkên batos / mriŋ wardåyå dadyå lalangênné / pan sinambi amirêŋkên paksi / ngocèḥ patiŋ cruwit / wèḥ sênêŋngiŋ kalbu //
[ kumriwik ing ranu tlaga wêniŋ /  mili amêngisor / gya tumêmpuḥ sèlå gêng iŋ lèpèn /  pan sumilaḥ apilaḥ kang wariḥ / yêkti anglamlami / kèksi sakiŋ luhur //
[ wanci énjéŋ myat sêtrén / myaŋ sabin / bêntérré tumrontoŋ / kathaḥ paksi nêba ing pasêtrén / tiŋ parêlok lir puspitå kèksi / wèh sêŋsêm pangéksi / lalaŋnguning gunuŋ //
[ ya meŋkono ananipun / lelangên rêsmi ning ngardi / séjé kalawan iŋ pråjå /  kasênêŋngan amenuḥhi / warnåwarnå pélakpélak / bogå busana mêpêki //
[ dyan susénå matur nuwun / mugya ntuk barkaḥ saŋ rêsi / supangat ira saŋ dwijå / sagêd daulun /  nglampaḥhi / ardaning håwå /  godhå rêncana sumiŋkir //
[ sang dwijå ngandikå arum / èḥ jaŋgan manguyu cantrik / rèḥ wus dangu gon sun lêŋgaḥ / néŋ saŋ garplaŋ gatan iki / sakancanirå sadåyå / puspå dhångasowå sami //
[ déné dyan suséna iku / atêrnå mriŋ wismå wiŋkiŋ / dimén lêrem sawatårå / samånå wus wayaḥ liŋsir / méḥ surup hyaŋ bakaskårå / sigrå jeŋkar saŋ mahardi //
[ sadåyå wus bibar sampun / saŋ bagawan gya umanjiŋ / iŋ wis mapaŋgiḥ kalawan / nyi mêntrik iŋkaŋ tinudiŋ / kinéd mranténi dhaharran / tur sandikå pårå éstri //
[ gitå gyå nyukupkên sampun / sêsaji pêpak miranti / labêti rèŋ kasutapan / kathaḥ kaŋ misuŋsuŋ sami / mawarnå ulam dhaharran / lumintu katur sang rêsi //
[ botên wontên pêdhotipun / sêkul tumpêŋ bêras abrit / lawuḥhan gudhaŋ kuluban/ lalabané kårå putiḥ / wus sampat paŋngrutinira / satåtå sarwå miranti //
[ iŋ sawusé wanci surup / saŋ pandhita gyå nimbali / siswå cantrik / myaŋ jêjaŋgan / pårå manguyu sakalir / iŋ sawusiŋ ngaso samyå / iŋ ngajak sareŋ abukti //
[ siswå dyansusénå sampun / dhérék bujånå saŋ rêsi / laŋkuŋ sukå niŋ wardåyå / déné écå dénnyå bukti / saŋ tåpå sangêt karênan / awit sami sêtyéŋ ngati //
[ saŋ pandhitå ngandhikå rum / laḥ cantrik jêjaŋgan sami / pra manguyu sira pådhå /  susuci yå lanak mami / lirré suci iku åjå / kaworran håwå ning ngati //
[ déné patrapé takulup / angênêŋ ngênaka riyin / kaŋ paŋngråså dén araḥha / diméné wêning sathithik / iku suk citeyes sirå / mulanè kabéḥ pracantrik //
[ jêjaŋgan lawan manguyu / sadåyå pan iŋsun pardi / angêniŋkên poncådriyå / pit bakal sunto nêkséni / gonku marsitå susénå / mêŋko yen wus madyéŋ ratri //
[ kaŋ iŋ ngagnyå matur nuwun / dakiŋ dhawuḥnyå saŋ rêsi / nulyå sami anånåtå / pamêjaŋngan dén resêki / myaŋ dinupan sinêbarran / iŋ sêkar kaŋ waŋngi-waŋngi //
[ wussiŋ wanci têŋngaḥ dalu / aleŋgaḥ saŋ maharêsi / muŋ gwiŋ balé pamarsitan / iŋ ngadhêp manguyu cantrik / prajêjaŋgan jéjér leŋgaḥ / umarekkå pårå têbiḥ //
[ kaŋ ngadhêp kaparå ngayun / siswå dyansusénå pêkik / sêmu dêkuŋ atrap silå / antêŋ tan amobaḥ mosik / tumiliŋ iŋ karna kanan / wahu tå saŋ maharêsi //
[ èḥ takulup bocaḥ bagus / rungoknå soraḥ ngoŋ dhihin / lamun sirå amaŋngolaḥ / ngilmu niŋ hyaŋ kaŋ sajati / kaŋ rapêt paŋngregêm irå / åjå dhêmên amahoni //
Etimologi:
myat                à weruh
abyor               à katon cemlorot
Bremara           à bramara à tawon kembang
midid               à sumilir alon lan ajeg
wardaya           à ati
Setren              à sawah ing tepining kali
Lalanguning; Lelangen            à keindahan
Parnaparna       à ing papan-papan
Supangat         à pandongane para nabi, wali; berkah
Janggan           à guru
Cantrik                        à pangabdi pandita
Manguyu         à pertapan
sang mahardi   à ingkang kuwasa
Kinen               à kinon          à dikon
Mranteni          à nyepaki
Gita                 à kalawan rerikatan
Miranti             à pepak uba rampene
Misungsung     à menehake

3.      Transkripsi
Transkripsi ingkang dipunginakaken ingih menika transkripsi diplomatik. Transkripsi inggih menika alih tulis serataning teks mawi aksara ingkang sami kalihan aksaraning teks (Hesti Mulyani: 2012:9). Transkripsi diplomatik inggih menika alih tulis serataning teks mawi aksara ingkang sami ingkang boten wonten ewah-ewahan saking teks aslinipun.
·      Transkripsi terlampir
4.      Parafrase
Parafrase inggih menika ngewahi dhapukan sekar dados dhapukan gancaran (Hesti Mulyani: 2012:11). Parafrase dipunserat supados nggampilaken anggenipun mangertosi wosing sekar.
41.     Resi ingkang dipunremeni ingkang mangertos sekar ingkang cemlorot, ingkang mangertosi sekar ingkang warni-warni ingkang dipunisep dening tawon.
42.     Suwanten ingkang dipunasilaken dening manuk saha angin ingkang sumilir dadosaken penggalih tentrem.
43.     Kabecikan utawi kaalanan menika dipunpilah kaya dene banyu ingkang mili badhe mili wonten selo ageng menapa lepen.
44.     Ing wanci enjing nalika srengenge wonten ing pangarsa kathah manuk ingkang mabur wonten sabin, saha sekar ingkang endah ingkang wonten ing redi.
45.     Kaindahan ingkang wonten ing redi tamtu boten sami kaliyan ing kerajaan. Wonten ing kerajaan namung nengenaken macak saha dhedhaharan kemawon.
46.     Matur uwun menawi menika langkung sae, mugi pikantuk berkah saking Resi. Berkah saking Resi menika saged meper hawa nepsu.
47.     Guru ngandhika, “ pertapa, pandita, ngasowa kabeh ”.
48.     Sang Mahardi dipunparintah dening sang guru supados ngeteraken wonten ing griya wingking supados saged ngaso, amargi wanci sampun nudhuhaken sonten.
49.     Pendeta sampun rawuh, dipunparintah nyi mentrik saha para estri nyiapaken dhaharan.
50.     Nyi Mentrik nyiapaken dhaharan kanthi cepet saha jangkep, antawisipun maneka warni ulam ingkang dipunkhususaken kangge Resi.
51.     Tumpeng abrid, kuluban gudhangan, saha lalapan ron kelor dipuntata kanthi adhedhasar uborampe ingkang jangkep.
52.     Wonten ing wanci dalu dipunkempalaken sedaya siswa pangabdi, pandita, saha pertapa supados dhahar sesarengan.
53.     Raos remen ingkang dipunraos siswa boten namung raos eca saking dhaharanipun, ananging raos remen amargi saged dhahar kaliyan sang Resi.
54.     Sang Resi ngendhika, “tiyang ingkang becik menika suci, ananging menawi sampun suci kedah saged meper hawa nepsu ing sajroning penggalih”.
55.     Para pangabdi, pandita sedaya, menawi putra solahbawanipun boten trep, kasuwun supados maringi arahan kaya dene toya.
56.     Wiwitipun guru mungsuh kaliyan pertapa inggih menika amrgi sami-sami ngutamakaken pancaindranipun, kanthi adhedhasar menika samangke wonten ing lingsiring wengi badhe dipuntingali pagesangan ingkang sae.
57.     Sang Resi marintah supados papan kangge pemujaan dipunresiki saha dipunsebaraken sekar-sekar ingkang wangi.
58.     Sasampunipun lingsir wengi Maharesi sampun rawuh wonten ing griya resi, dipunsusul dening pangabdi pandita saha guru ingkang lenggahipun boten caket.
59.     Lenggah ingkang sampun dipunatur ingkang radi miring, ingkang wonten ing sisih kananipun resi inggih menika siswa dyan susena ingkang bagus, saha ayu.
60.     Sang Resi ngendhka, “eh, putra bagus, mirengke menapa ingkang kula andharaken, menawi putra paham, ilmu Tuhan ingkang sejatos inggih sekedik banda saha ngati-ati sampun remen duka.
5.      Terjemahan
Terjemahan inggih menika nggantos basa naskah ingkang asli kanthi basa ingkang dipunpilah, supados langkung gampang anggenipun mahami wosing serat utawi naskah. Wonten ing panaliten menika panaliti ngginakaken terjemahan harfiah. Terjemahan harfiah inggih menika terjemahan kanthi mangertosi tembung setunggal lan tembung sapitirutipun. Terjemahan saking Serat Wédya prastawa inggih menika:
41.     Resi yang disenangi adalah yang mengetahui bunga yang bersinar, yang mengetahui bunga yang bermacam-macam yang sedang dihisap oleh kumbang.
42.     Suara cicit-cuit dari burung serta angin yang berhembus sepoi-sepoi dapat membuat hati tenang.
43.     Kebaikan ataupun kejelekan tersebut dipih seperti air yang mengalir, yang akan mengalir ke batu besar atau ke sungai.
44.     Di pagi hari ketika matahari terbangun dari tidurnya banyak burung yang berterbangan di sawah, serta bunga yang indah yang ada di gunung.
45.     Keindahan yang ada di gunung tidak sama dengan keindahan yang ada di kerajaan yang lebih mengutamakan berdandan dan makanannya.
46.     Terima kasih jika itu lebih baik, semoga mendapatkan berkah dari Resi. Berkah dari Resi tersebut dapat mengendalikan hawa nafsu.
47.     Guru berkata, “pertapa, pandita, beristirahatlah semua”.
48.     Sang Mahardi diperintah oleh sang guru untuk mengantarkan ke rumah belakang supaya beristirahat, karena waktu sudh menunjukan sore.
49.     Pendeta sudah hadir, diperintahnya Nyi mentrik serta para wanita untuk menyiapkan makanan.
50.      Nyi mentrik menyiapkan makanan dengan cepat dan lengkap, diantaranya berbagai macam lauk-pauk yang disiapkan untuk Resi.
51.     Tumpeng beras merah, kuluban gudhangan, serta lalapan daun kelor di tata berdasarkan kelengkapan uborampe.
52.     Pada malam hari dikumpulkan semua pangabdi, pandita, serta pertapa supaya makan bersama.
53.     Rasa senang yang dirasakan siswa tidak hanya rasa enak dari makanan, tetapi rasa senang karena dapat makan bersama Resi.
54.     Sang Resi berkata, “orang yang baik adalah suci, tetapi jika sudah suci harus dapat mengendalikan hawa nafsu yang ada di dalam hati.
55.     Para pangabdi, pandita semua, jika tingkah laku putra tidak sesuai, berilah arahan seperti air yang mengalir.
56.     Awal mula guru bermusuhan dengan pertapa adalah karena sama-sama mengedepankan panca indranya, dengan alasan tersebutnanti pada tengah malam akan diperlihatkan kehidupan yang baik.
57.     Sang Resi memerintah supaya tempat untuk pemujaan dibersihkan serta disebar bunga-bunga yang harum.
58.     Setelah tengah malam Maha Resi sudah datang di rumah para resi, kemudian disusul oleh pangabdi pandita dan guru yang duduk saling berjauhan.
59.     Tempat duduk yang sudah diatur dengan posisi yang agak miring, dengan di sebelah kanan Resi adalah siswa dyan susena yang tampan dan cantik.
60.     Sang Resi berkata, “eh, putra bagus, dengarkan apa yang ingin saya katakan, jika putra faham, ilmu Tuhan yang sejati adalah sedikit harta serta hati-hati dan jangan suka marah.
Wosing lan Babaran Sastra saking Serat Wédya prastawa
1.      Wosing Serat Wédya prastawa wonten ing nginggil inggih menika:
a.       Kaindahan alam menika saged dadosaken tentreming penggalih amargi menika taksih alami. Beda menawi wonten lingkungan masyarakat, ingkang langkung nengenaken macak saha dhedhaharan.
b.      Menawi saged meper hawa nepsu ingkang wonten ing dhiri pribadi  samangke pikantuk berkah sang resi.
c.       Pandhita boten pilih sih dening pertapa saha guru.
d.      Tiyang ingkang suci menika tiyang ingkang saged meper hawa nepsu.
e.       Sang rêsi nyuwun tulung dening pertapa saha guru supados boten mungsuh.
f.        Sang rêsi maringi pitutur dening putra supados boten nggadhahi sipat duka.
2.      Kandungan Teks dilihat dari babaran Sastra
Unsur Intrinsik saking Serat Wédya prastawa:
-          Tema                           : Kawruh kangge nggayuh gesang ingkang sejati
-          Judul                           : Serat Wédya prastawa
-         Tokoh/penokohan       : Sang rêsi/Maharêsi; cantrik; pertapa; nyi mentrik; guru; siswa; dyan susena; mahardi
-          Sudut pandang                        : Orang ketiga serba tahu
-          Tempat                        : Wonten ing pinggir lepen; wisma wingking;
-          Alur                             : Maju
-          Amanat                        :  Manungsa menika kedah gadhah sipat ingkang luhur, sampun lena dening gumebyaring donnya. Sasanesipun ugi kedah sinau meper hawa nepsu saha kedah sregep anggenipun ngibadah.
Unsur Ekstrinsik ingkang wonten ing Serat Wédya prastawa:
-            Nilai Moral                 :
Tiyang gesang menika kedah gadhah sipat ingkang becik, sampun ngantos kabujuk dening hawa nepsu ingkang ngambra-ambra. Sanesipun saking serat menika dipunandharaken menawi dados tiyang ingkang pinter boten kenging umuk sarta gadhah mungsuh.


-            Nilai Agama               :
Minangka tiyang gesang, sampun tamtu kedah ibadah wonten ing ngarsanipun Gusti ingkang Akarya Jagad. Kedah nyingkiri sipat-sipat ingkang saged dadosaken kacilakan. Tiyang ingkang saged meper nepsunipun saged dados tiyang ingkang suci.
-            Nilai Sosial-budaya    :
Tiyang gesang menika limrahipun kedah ngurmati marang tiyang sanes boten beda-bedaaken status, ugi kedah tanggap ing sasmita. Patuh kaliyan tiyang ingkang langkung dipunurmati.
-            Ideologi yang melatar belakangi pengarang           :
Wontenipun Serat Wédya prastawa menika amargi panyerat nggadhahi pangijap supados tiyang gesang menika saged mahami wosing serat menika supados saged dipuntuladhani kangge pagesangan ing sapadintenan.
DUDUTAN
Serat Wédya prastawa serat ingkang dipunanggit dening Raden Jayasuharta ing taun 1925. Serat menika ngandharaken tuladha-tuladha ingkang dipunandharaken dening para pandita lansapiturute wonten ing jaman kapengker.  Serat Wédyaprastawa ugi ngandharaken babagan kawruh kangge nggayuh gesang ingkang sejati. Saking babaran sastra saged dipunmangertosi babagan seluk-beluk saking serat kasebut. 
1.      Pamrayogi
Panaliten menika taksih gadhah kekirangan anggenipun kaji datanipun lan sapiturutipun. Saking panaliten  menika dipunkajengaken supados wonten ingkang ngandharaken langkung jangkep saking Serat Wédyaprastawa menika, amargi:
a.       Saking panaliten menika namung bab sastra kemawon ingkang dipunteliti saingga taksih wonten bab sanesipun ingkang kedah dipun teliti.
b.      Panaliten ingkang ngaji Serat Wédya prastawa namung ngandharaken saperanganipun saking Serat Wédya prastawa, saingga taksih wonten perangan-perangan ingkang dereng dipunandharaken.
c.       Saking panaliten menika dipunkajengaken saking panaliten menika saged migunani dhateng pamaos.



KAPUSTAKAN
Baroroh-Baried, Siti, dkk. 1985. Pengantar Teori Filologi. Jakarta: Pusat  Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.

________________ . 1994. Pengantar Teori Filologi. Yogyakarta: Badan Penelitian dan Publikasi Fakultas Seksi Filologi, Fakultas Sastra, Universitas Gadjah Mada.

Djamaris, Edwar. 2002. Metode Penelitian Filologi. Jakarta: CV Manasco.
Mulyani, Hesti. 2012. Membaca Manuskrip Jawa. Yogyakarta: Kanwa Publisher.


0 komentar:

Posting Komentar