Sengkalan
Tuladha sengkalan:
1. Sirna ilang kertaning bumi :
1400
2. Sirnaning swara ngrasa tunggal : 1670
3. Wiku sapta ngesthi ratu : 1877
4. Putri tata trus manunggil :
1953
Sengkalan yaiku engetan wektu kang mawa kadadean utawa lelakon wigati,
kang lumrahe anggone mengeti cacahing taun ora katulis nganggo angka, ananging
nganggo tetembungan utawa gambar.
Mungguh perlune supaya:
a. Olehe gawe pengetan (sengkalan) bisa
kalarasake unen-unen karo kadadean utawa lelakon ingkang dipengeti.
b. Gampang anggone ngeling-eling, lan angel
laline.
Wujud sengkalan:
1. Sengkalan Lamba, yaiku sengkalan kang cacahing
taun kang dipengeti wujude nganggo tetembungan.
2. Sengkalan Memet, yaiku sengkalan kang cacahing
taun kang dipengeti wujude nganggo sarana gambar.
Candra sengkala yaiku sengkalan kang pangetunge manut lakuning
rembulan (taun Jawa).
Surya sengkala yaiku sengkalan kang pangetunge manut lakuning
srengenge (taun Saka lan Masehi). Iki kaceke 78 taun. Taun Saka didadekake taun
Masehi kudu ditambah 78 taun. Upamane: taun Saka 1896, taun Masehi 1974.
Kanggo nggoleki cacahing taun kang sinandi ana ing sengkalan, yaiku
sarana ditegesi saka mburi mangarep.
Tuladha:
-
Tembung
sengkalan “Angesthi rasaning janma”
-
Carane
negesi:
1. Angesthi linggane esthi, yaiku gajah, awatak 8
(wolu).
2. Rasaning linggane rasa, awatak 6 (enem).
3. Janma duwe watak 1 (siji).
Saka iku tinemu angka: 8 6 1, dadi angka taun kawaca saka mburi 168. Tembung-tembung
kang lumrah dianggo ana ing sengkalan, yaiku tembung-tembung kang diangge duwe
watak wilangan, ing antarane tembung ing ngisor iki:
1.Awatak siji : Janma manungsa, perangan manungsa utawa kewan
kang cacahe mung siji, barang kang awangun bunder.
2.Awatak loro :
Samubarang barang kang cacahe mesthi loro.
3.Awatak telu :
Geni, lan samu kang mawa geni.
4.Awatak papat :
Banyu, barang-barang kang isi banyu, tembung-tembung kang duwe teges gawe.
5. Awatak lima :
Buta, panah lan angin.
6.Awatak enem :
Araning rasa, araning sadpada, tembung-tembung kang ateges kayu lan
tembung-tembung kang ngemu surasa obah.
7.Awatak pitu :
Pandhita, gunung, nunggang jaran.
8.Awatak wolu :
Gajah, kewan kang rumangkeng.
9.Awatak sanga :
Dewa, lan barang-barang kang dianggep bolong.
10. Awatak
dasa : Samubarang tembung kang ateges langit utawa dhuwur, lan
tembung-tembung kang ngemu surasa ora ana.
Sakliyane tembung-tembung kang diangge duwe watak wilangan sing wis
diterangake ana ing dhuwur, ana ancer-ancer surasa wataking tembung kanggo gawe
sengkalan.
1. Guru Jarwa lan Guru Dasanama
Tembung-tembung kang adha tegese iku bisa
nunggal watak.
Upamane: giri, ancala, ardi ingkang ateges
gunung watak pitu.
2. Guru Wanda
Tembung-tembung kang padha wandane bisa
nunggal watak.
Upamane: tembung tri watak telu, mula tembung mantri,
atri, gotri, santri, patri, bisa watak telu.
3. Guru Kara utawa Guru Kriya
Upamane tembung asta awatak loro, tembung
ngasta, nyekel, nggrayang, bisa watak loro. Tembung netra watak loro, mula
tembung ndeleng, uninga, mandeng, mlerok, uga bisawatak loro.
4. Guru Sastra utawa Guru Aksara
Tembung giri watak pitu, mula tembung gora,
gero, gorawa bisa duwe watak pitu.
5. Guru Warga
Uamane tembung naga watak wolu, mula tembung
kang mratelakake jenenge kewan kang sawarga bisa watak wolu. Kayata: taksaka,
baya, ula, sawer, cecak, tekek, lsp.
6. Guru Sarana utawa Guru Karana
Tembung kang dadi jalaran sarana utawa
pirantikanggo ngrasakake duwe watak padha.
Upamane: rasa awatak ene, mula tembung ilat
bisa watak enem jalaran dadi sarana ngrasakake asin, legi, kecut, gurih, anyep,
lsp.
7. Guru Darwa utawa Guru Darbe
Upamane tembung geni awatak telu, mula tembung
anas lan padhang bisa watak telu. Tembung banyu duwe watak papat, mula tembung
sagara, tlaga, sendhang, lan beji bisa watak papat.
8. Alandhesan Kanyatan
Upamane tembung ratukanyatane ratu cacahe mung
siji, mula tembung-tembung iku bisa watak siji. Tembung anganten mratelakake
cacah loro, yaiku lanang lan wadon, mula tembung panganten bisa watak loro.
0 komentar:
Posting Komentar