Satleraman Lagu dolanan Sluku-sluku Bahok

Sejarah tembang dolanan Sluku-Sluku Bathok

Tembang dolanan menika minangka sarana ingkang awujud tembang ingkang dipunginakaken dening Walisanga kangge nyebaraken agama Islam wonten ing masyarakat pesisir pantai utara Jawa. Sluku-sluku Bathok dipunkripta dening Walisanga, khususipun sunan Kalijaga saha Sunan Bonang. Tembang menika dipunkripta ngginakaken basa Arab ingkang dipunmodifikasi mawi basa Jawa. Sedaya menika nggadhahi ancas supados gampangake anggenipun nembangaken. Tembang Sluku-sluku Bathok menika ugi nggadhai wos ingkang awujud pitutur supados tansah emut dening Allah saha emut seda.

Makna ingkang kaandhut wonten ing tembang Sluku-sluku Bathok

Sami kaliyan tembang Lir-ilir, tembang Sluku-sluku Bathok ugi nggadhahi teges ingkang sae. Tembang menika ugi nggadhahi makna saha filosofi saing tembang ingkang sederhana menika. Tembang dolanan Sluku-sluku Bathok inggih menika:

Sluku-sluku bathok,

Bathoke ela-elo,

Si Rama menyang Solo,

Oleh-olehe paying mutho

Mak jenthit lolo lo bah,

Wong mati ora obah,

Yen obah medeni bocah,

Yen urip golekno dhuwit,

Menawi makna saking tembang menika inggih punika:

1.    Sluku-sluku bathok

Sluku-sluku bathok kadhapuk saking tembung basa Arab “usluk fa usluka bathnaka” ingkang nggadhahi teges mlebu-mlebuwa ning batinmu utawi  saking tembung “ghuslu-gushlu bathnaka” ingkang nggadhahi teges  sucikna atimu. Tembung menika nggad ahi makna “Suci ing batin langkung rumiyin sakderengipun nyuciaken raga utawi badan. Amargi langkung gampil reresik wonten badan katimbang batin utawi jiwa”.

2.    Bathoke ela-elo

Bathoke ela-elo inggih menika bathok saking kelapa ingkang  geleng-geleng. Tembung bathoke ela-elo ugi kadhapuk saking basa Arab “bathnaka la ilaha illallah”, tegesipun ”Pangraosipun tansah dzikir marang Allah ing wanci bungah menapa susah, nalika pikantuk nikmat utawi musibah, amargi sedaya prastawa ingkang dipunlampahi dening manungsa menika nggadhahi hikmah”.

3.    Si Rama menyang Solo

Si Rama menyang Solo kadhapuk saking tembung basa Arab “Sharimi Yasluka” inggih menika opek saha pundhut setunggal margi kangge mlebet utawi saking tembung “siram” ingkang wonten ing basa Indonesia inggih menika mandi, “menyang” inggih menika tumuju, “Solo” inggih menika Shalat. Saking tembung menika Si Rama menyang Solo nggadhahi makna ingkang ngajaraken supados siram, sesucen, salajengipun nindhakaken shalat. Allah ngripta Jin saha Manusia inggih menika supados nyembah, hambaaken diri marang Allah. “Menyadari agengipun anugrah saha jasa ingkang sampun dipunangsal manungsa saha wicaksananipun Gusti ingkang Murbeng Dumadi menika awit saking sedaya katrepan saking pakaryanipun. Kesadaran menika saged minangka dorongan satunggaling hamba kangge ibadah dhumateng Gusti ingkang Akarya Jagad minangka raos syukur  awit saking kanikmatan ingkang dipunturunaken”.

4.    Oleh-olehe payung mutho

Oleh-olehe payung mutho nggadhahi teges oleh-oleh payung saking kain warni cemeng utawi payung saking jaman rumiyin ingkang dipundamel saking dluwang semen ingkang agengingkang asringipun dipunginakaken kangge ngiring jenazah. Tembung oleh-olehe payung mutho tembung ingkang saking basa Arab “Lailaha Illalah hayyun wal mauta” maknanipun inggih menika “Dzikir dhateng Allah mumpung taksih gesang, taubat sakderengipun dipunsowani maut. Tiyang gesang wonten ing alam donya menika boten namung buru kadonyan kemawon ananging kedah nyelarasaken kaliyan urusan-urusan akhirat ugi”.

5.    Mak jenthit lolo lo bah

Mak jenthit lolo lo bah nggadhahi teges kematian. Mak jenthit lolo lo bah saking tembung basa Arab “Mandzalik Muqarabah” inggih menika Nyawanipun manungsa menika namung singkat gampang kapundhut menawi Gusti nyembadani. menawi maknanipun inggih menika “Kematian menika rawuhipun boten wonten ingkang mangertosi. Boten saged dipunmunduraken utawi dipun majukaken sanajan namung satleraman. Saingga wonten ing pagesangan, kita kedah siap saha waspada. Sregep anggenipun ngempalaken amal ingkang sae minangka sangunipun samangke nalika sampun seda.

6.    Wong mati ora obah

Wong mati ora obah wonten ing basa Indonesia inggih menika jasad yang sudah meninggal tidak dapat bergerak lagi. Tembung menika kadhapuk saking tembung basa Arab “Hayun wal mauta Innalillah”  tegesipun inggih menika "Gesang saha seda menika kagunganipun Gusti Allah. Maknanipun inggih menika "Gesang saha seda menika kagunganipun Gusti Allah kapan saha wonten pundi kemawon Allah nyuwun nyawa kita, kita boten saged tumindak menepa-menapa".

7.    Yen obah medeni bocah

Yen obah medeni bocah wonten ing basa Indonesia nggadhahi teges jasad orang yang sudah meninggal jika bergerak akan menakuti anak-anak. tembung menika ugi saking tembung basa Arab “Mahabbatan mahrajuhu taubah” tegesipun inggih menika katresnan ingkang tumuju tobat. Maknanipun inggih “Nalika kematian dhateng, sedaya sampun terlambat. Kasempatan amal sampun ical. Kathah ingkang nyuwun gesang ananging Allah boten nyembadani. Amargi menawi mayit gesang malih wujudipun serem saha bebayan langkung ageng".

8.    Yen urip golekno dhuwit

Yen urip golekno dhuwit wonten ing basa Indonesia nggadhahi teges jika masih hidup mencari uang. Tembung Yen urip golekno dhuwit ugi skaing basa Arab “Yasrifu innal khalaqna insane min dhafiq “  tegesipun wonten basa Indonesia inggih menika sesungguhnya manusia diciptakan dari air yang memancar. Maknanipun inggih menika “Kasempatan ingkang sae kangge ngripta karya inggih menika wonten ing wekdal menika. Nalika taksih gesang ing donya menika, pepingin sugih, biyantu tiyang sanes, bungahaken tiyang sepuh, wonten wanci menika wekdalipun. Nalika artha saha banda taksih saged dipunsumbangaken kangge negakaken agamanipun Gusti Allah. sakderengipun kasempatan menika katutup."

Saking bait pungkasan menika minangka ringkesan saking surah At – Tariq ayat 6–7, Falyandhuri insane mima khuliqa, khuliqa min maa’in daafiqin (Maka perhatikan manusia dari apa ia diciptakan, ia diciptakan dari air yang memancar). Saking andharan makna wonten ing inggil menika saged dipunsimpulaken Tembang dolanan Sluku-sluku bathok  maringi pitutur budi pekerti.

1. Sedaya manungsa wonten ing alam donya menika kedah saged introspeksi diri ngengingi kekirangan ingkang dipungadhahi.
2. Sedaya manungsa kedah nindhakaken ibadah kanthi temen saha kedah tansah emut dhateng ngarsanipun Gusti ingkang Akarya  Jagat. Nindhakaken menapa ingkang dados jejibahanipun saha ngantonaken menapa ingkang dipunlarang.
3. Sedaya ingkang dipuntindhakaken wonten ing donya menika inggih minangka sangu wonten pagesangan ingkang kekal abadi.
4. Sedaya manungsa ingkang gesang wonten donya menika wonten ing pungkasanipun seda, saingga boten namung donya mawon ingkang dipunpadosi inggih menika harta (artha).